карта берёт

китапны портфельгә салу — положи́ть кни́гу в портфе́ль

бөртекне капчыкка салу — ссыпа́ть зерно́ в мешо́к

чынаякка җиләк салу — насы́пать в ча́шку я́год

стаканга су салу — нали́ть в стака́н воды́

сөтне шешәгә салу — нали́ть молоко́ в буты́лку

әйберләрне машинага салу — ве́щи погрузи́ть в маши́ну

капчыкларны арбага салу — навали́ть (погрузи́ть) мешки́ на теле́гу

пальтоны җилкәгә салу — пальто́ набро́-сить на пле́чи

җылы кофтаны аркага салу — наки́нуть тёплую ко́фту на спи́ну

баланы бишеккә салу — уложи́ть ребёнка в колыбе́ль

диванга урын салу — стели́ть посте́ль на дива́не

яралыны госпитальгә салу — помести́ть ра́неного в го́спиталь

башны салу — склони́ть, опусти́ть го́лову

кәбестә ашына каймак салу — запра́вить щи смета́ной

чәйгә шикәр салу — класть са́хар в чай

боткага май салу — сдо́брить ка́шу ма́слом

аякка шин салу — наложи́ть на но́гу ши́ну

кулга гипс салу — наложи́ть на ру́ку гипс

сөлек салу — ста́вить пия́вки

банка салу — ста́вить ба́нки

чалбарга ямау салу — ста́вить запла́тку на брю́ки

көймә ярыгына ямау салу — наложи́ть запла́ту на тре́щину ло́дки

киез итеккә ас салу — подши́ть ва́ленки

ботинкаларга олтан салу — ста́вить подмётки к боти́нкам

грим салу — наложи́ть грим

биткә иннек-кершән салу — наложи́ть на лицо́ румя́на и бели́ла

резолюция салу — наложи́ть резолю́цию

виза салу — наложи́ть ви́зу

келәймә салу — ста́вить клеймо́

билге салу — поста́вить знак

тимер юл салу — проложи́ть желе́зную доро́гу

урман аша сукмак салганнар — че́рез лес протори́ли тропи́нку

җәяүлеләр борылмалы юл салганнар — пешехо́ды протопта́ли изви́листую доро́жку

чаналар салган юл — доро́га, проло́женная саня́ми

тирән эз салу — оста́вить глубо́кий след

йөрәккә җәрәхәт салу — нанести́ ра́ну на се́рдце

алмагачларга төтен салу — окури́ть я́блони

базга ыс салу — окури́ть по́греб

эссе сала-сала чабыну — па́риться, поддава́я жа́ру

тәлинкәгә аш салу — нали́ть суп в таре́лку

рюмкаларга аракы салу — нали́ть в рю́мки во́дку

балага ботка салу — наложи́ть ка́шу ребёнку

атларга солы салу — насы́пать лошадя́м овса́

балыкларга җим салу — насы́пать ры́бам ко́рма

малларның алдына салу — дать корм живо́тным

абыеңның кулына су сал — поле́й бра́ту на́ руки

туйда бүләк салу — сде́лать пода́рок на сва́дьбе

жирәбә салу — ки́нуть жре́бий

шобага салу — мета́ть жре́бий

фал салу — ворожи́ть по кни́ге

ногыт салу — гада́ть на боба́х

карта салу — гада́ть на ка́ртах

килосына бер сум салганда да ун сум кирәк — е́сли да́же на килогра́мм положи́ть по рублю́, и то ну́жно де́сять рубле́й

юлга ике көн салу — на доро́гу класть два дня

акчаны саклык кенәгәсенә салу — положи́ть де́ньги на сберкни́жку

йорт төзүгә акча салу — вложи́ть де́ньги в строи́тельство до́ма

сәгатьне ломбардка салу — заложи́ть часы́ в ломба́рд

бодайны орлыкка салу — заложи́ть пшени́цу на семена́

силос салу — закла́дка си́лоса

барлык акчаны тунга салдым — все де́ньги израсхо́довал на шу́бу

үзеңнең бөтен тормышыңны салу — посвяти́ть всю свою́ жизнь

бөтен тырышлыкны салу — приложи́ть все стара́ния

үз көчеңне салу — прилага́ть со́бственные уси́лия

эшкә бөтен талантны салу — в де́ло вложи́ть весь свой тала́нт

сүзләргә башка мәгънә салу — вложи́ть в слова́ ино́й смысл

әсәргә тирән идея салу — вложи́ть в произведе́ние глубо́кую иде́ю

аваз сал, халыкны җый! — обрати́сь с призы́вом, собери́ наро́д!

ым салу — пода́ть знак

посылка салу — отпра́вить посы́лку

йөз сум акча салу — посла́ть сто рубле́й де́нег

китапны бандероль итеп салу — кни́гу посла́ть бандеро́лью

очкын салу — зарони́ть и́скру

кыюлык салу — вдохнови́ть к сме́лости

ялкын салу — возбуди́ть страсть

ышаныч салу — всели́ть ве́ру

шом салу — возбуди́ть трево́гу; встрево́жить

шик (шөбһә, икеләнү) салу — вы́звать сомне́ние

сагыш салу — пробуди́ть тоску́

курку салу — зарони́ть страх

зыян салу — причини́ть вред; повреди́ть

зарар салу — наноси́ть уро́н (уще́рб)

җәбер салу — нанести́ оби́ду; оби́деть

борчу салу — причини́ть огорче́ние; огорчи́ть, обеспоко́ить

кайгыга салу — подверга́ть го́рю

һәлакәткә салу — обре́чь на ги́бель

өметсезлеккә салу — вве́ргнуть в отча́яние

куркуга салу — привести́ в у́жас, заста́вить пережи́ть страх

налог салу — обложи́ть нало́гом

штраф салу — наложи́ть штраф; оштрафова́ть

контрибуция салу — налага́ть контрибу́цию

эшне тулысынча җитәкчегә салу — рабо́ту по́лностью возложи́ть на руководи́теля

чыгымнарын бер кеше җилкәсенә салу — расхо́ды взва́ливать на пле́чи одного́ челове́ка

кешенең үз ихтыярына салу — оста́вить на усмотре́ние самого́ челове́ка

эшне, тормышны көйгә салу — ула́дить (устро́ить) рабо́ту, жизнь

фикерләрне тәртипкә салу — привести́ в поря́док мы́сли

хуҗалыкны рәткә салу — нала́дить хозя́йство

станокны җайга салу — настро́ить стано́к

шигырьне музыкага салу — стихотворе́ние переложи́ть на му́зыку

нотага салу — положи́ть на но́ты

ипи салу — заложи́ть хлеб в печь

бәлеш салу — печь пиро́г

баса салу — класть на вы́мочку поско́нь

кабык салу — погрузи́ть на вы́мочку лубо́к

киндер салу — класть на вы́мочку лён

туфракка ашлама салу — внести́ в по́чву удобре́ние

урман тавыгына ау салу — ста́вить силки́ на куропа́ток

сөкә салу — ста́вить сачо́к

куянга бугалак салу — ста́вить сило́к (пе́тлю) на за́йца

атка тышау (кешән) салу — спу́тать ло́шадь; наде́ть на́ ноги ло́шади пу́ты

тоткынга кул богавы салу — наде́ть заключённому нару́чники

баганага элмәк салу — наки́нуть петлю́ на столб

ат муенына аркан салу — наки́нуть на ше́ю коня́ арка́н

муенга элмәк салу — наде́ть петлю́ на ше́ю

капкага бастырык салу — заложи́ть слегу́ на воро́та

ишеккә биксалу — на дверь наки́нуть, заложи́ть крючо́к

йозак салу — пове́сить замо́к

киртә салу — ста́вить прегра́ду; прегради́ть

тозлаган кәбестәгә бастыргыч салу — положи́ть на ква́шеную капу́сту гнёт

эскерткә бастырык салу — стя́гивать скирду́ слего́й (же́рдью), ста́вить слегу́

якорь салу — броса́ть я́корь

лот салу — опуска́ть лот

җылым салу — кида́ть не́вод

йорт салу — стро́ить дом

театр бинасы салу — возвести́ зда́ние теа́тра

тимер юл салу — постро́ить желе́зную доро́гу

һәйкәл салу — воздви́гнуть па́мятник

мич салу — сложи́ть печь

нигез салу — класть фунда́мент

йорт сала башлау — заложи́ть дом

кибән салу — мета́ть стог

саламны эскерткә салу — заложи́ть (сложи́ть) соло́му в скирду́

чәчәк салу — де́лать приви́вки

укол салу — сде́лать уко́л

яңакка салу — уда́рить по щеке́

чыбыркы белән атның сыртына салу — взгреть ло́шадь кнуто́м по спине́

заманында ул нык кына сала иде — бы́ло вре́мя, он си́льно закла́дывал

салган баштан — с пья́ной головы́

тел астына насвай салу — подложи́ть под язы́к нас (жевательный табак)

әфьюн салу — заложи́ть о́пиум

машинаны дүртенче тизлеккә салу — поста́вить маши́ну на четвёртую ско́рость

тавык йомырка салган — ку́рица снесла́ яйцо́

ташбака йомыркасын сала һәм комга күмә — черепа́ха несёт яйцо́ и зарыва́ет в песо́к

колак салу — прислу́шиваться

тормоз салу — тормози́ть

күз салу — присма́тривать, посмотре́ть, взглянуть

ачып салу — по́лностью раскры́ть

тетеп салу — разнести́ в пух и прах

әйтеп салу — проговори́ться, сболтну́ть

тунны салу — снять шу́бу

туфлиләрне салу — ски́нуть ту́фли

бүрекне салу — снять ша́пку

кулдан сәгатьне салу — снима́ть часы́ с руки́

аркадагы капчыкны салу — ски́нуть мешо́к со спины́

өсне салу — снять ве́рхнюю оде́жду, раздева́ться

елан кабыгын салган — змея́ ски́нула ко́жу

чибәрлекне салу — потеря́ть красоту́

төс салу — теря́ть есте́ственный цвет; теря́ть цвет лица́

баланы өйдә калдыру — оста́вить ребёнка до́ма

язу калдыру — оста́вить запи́ску

китапны үземә дип калдырдым — оста́вил кни́гу себе́

акчаны әнигә калдырдым — оста́вил де́ньги ма́ме

ямьсез тойгы калдыру — оста́вить нехоро́шее впечатле́ние

балан авызда ачы тәм калдырды — кали́на оста́вила во рту ки́слый вкус

күңелдә сагыш калдыру — оста́вить в душе́ тоску́

итне иртәгә калдыру — оста́вить мя́со на за́втра

орлыкка калдыру — отложи́ть на семена́

алмаларны бәйрәмгә калдыру — сохрани́ть я́блоки для пра́здника

музейны булганча калдыру — сохрани́ть музе́й как есть

ишектәге ярыкны калдыру — не тро́нуть в двери́ щель

мыекны калдыру — сохрани́ть усы́

йортны кызына калдырды — дом переда́л до́чери

бай мирас калдыру — оста́вить бога́тое насле́дие

ишекне ачык калдыру — оста́вить дверь откры́той

иректә калдыру — оста́вить на свобо́де

хатаны төзәтми калдыру — оста́вить оши́бку неиспра́вленной

сорауны җавапсыз калдыру — оста́вить вопро́с без отве́та

ярдәмсез калдыру — лиши́ть по́мощи

кунарга калдыру — оста́вить ночева́ть

өстәмә дәрескә калдыру — оста́вить на дополни́тельный уро́к

эштә калдыру — не увольня́ть с рабо́ты

аспирантурага калдыру — оста́вить в аспиранту́ре

директорлыкта калдыру — оста́вить дире́ктором

класста икенче елга калдыру — оста́вить в кла́ссе на второ́й год

җыелышны иртәгәгә калдыру — собра́ние отложи́ть на за́втра

отпускны киләсе айга калдыру — перенести́ о́тпуск на сле́дующий ме́сяц

мине кемгә калдырдың? — на кого́ ты меня́ поки́нул?

дәрес калдыру — пропусти́ть уро́к

лекцияләрне калдыру — пропуска́ть ле́кции

укыганда сүзләрне төшереп калдыру — при чте́нии пропуска́ть слова́

сукмакны сулда калдырып, урманга кердек — оста́вив тропи́нку сле́ва, вошли́ в лес

берничә йортны калдырып, тукталдык — минова́в не́сколько домо́в, останови́лись

укуны бер елга калдырып тору — откла́дывать учёбу на́ год

сөйләшүне иртәгәгә калдыру — отложи́ть разгово́р на за́втра

йөгерүдә иптәшләрен артта калдыру — в бе́ге оставля́ть това́рищей позади́

минем ат барсын да еракта калдырды — моя́ ло́шадь оста́вила всех далеко́ позади́

уңайсыз хәлдә калдыру — поста́вить в нело́вкое положе́ние

көлкегә калдыру — поста́вить в смешно́е положе́ние

тынычлыкта калдыру — оста́вить в поко́е

язмыш кулында калдыру — оста́вить на произво́л судьбы́

карта уйнаганда юләр калдыру — во вре́мя игры́ в ка́рты оста́вить в дурака́х

әй, калдыру әле шаяруларыңны — оста́вь-ка свои́ шу́тки

әйдә, бу сөйләшүне калдырыйк — дава́й оста́вим э́ти разгово́ры

бер нәрсә калдырмый хатта язу — ничего́ не ута́ивая написа́ть в письме́

валчыгын да калдырмый ашап бетерү — всё съесть, не оставля́я ни кро́шки

сызык сызу — начерти́ть ли́нию

кәкре сызык сызу — прочерти́ть криву́ю

түгәрәк сызу — начерти́ть круг

план сызу — черти́ть план

карта сызу — начерти́ть карту

схема сызу — начерти́ть схе́му

туры юл сызу — начерти́ть пра́вильный путь

шырпы сызу — чи́ркнуть спи́чкой

смычокны сызу — води́ть смычко́м

бер-ике сүз сызды — черкну́л не́сколько слов

язылганны сызу — зачёркивать напи́санное

исемлектән сызу — вы́черкнуть из спи́ска

чыбыркы белән сызу — стегану́ть кнуто́м

камчы белән сызу — стегну́ть пле́тью

межа сызу — провести́ межу́

буразна сызу — провести́ борозду́

рәт араларын сызу — разрыхля́ть междуря́дья

бәрәңгене сука белән сызу — оку́чивать карто́фель сохо́й

гармун сызу — растя́гивать гармо́шку

скрипка сызу — игра́ть на скри́пке

көй сызу — тяну́ть мело́дию

авылдан сыздылар — убрали́сь из села́

сызу моннан — убира́йся отсю́да

берәр яры сызу — удра́ть куда́-нибудь

тиз генә сызу — поскоре́е убра́ться

учакта күмер сызып ята — в очаге́ тле́ет уголёк

язгы кар акрын гына сыза — весе́нний снег постепе́нно та́ет

авырудан күзгә күренеп сызу — от боле́зни та́ять на глаза́х

эчтән сызу — горева́ть про себя́

ялгыз башы сызып йөри — горю́ет одино́ко

йөрәк сыза — се́рдце но́ет

Инновация дегеніміз не нәрсе?

Инновация сөзбе-сөз “новацияға (жаңа енгізілімге) жұмсалған инвестиция” дегенді білдіреді. Жаңа енгізілім бұрын болмаған қайсыбір жаңалық болып табылады. Азаматтық құқыққа сәйкес жаңа енгізілім тараптар жасасқан бір міндеттемені басқасымен ауыстыру туралы олардың келісімі дегенді білдіреді. Осындай ауыстырудың нәтижесі де жаңа енгізілім дегенді білдіреді.

Банк инновациясының мәні мен мазмұны неде?

Банк инновациясы – жаңа банк өнімі немесе операция (технология) нысанында іске асырылған банкінің инновациялық қызметінің ақырғы нәтижесі.

Банк өнімі деп нені айтамыз?

Банк өнімі деп банк көрсететін қызметтің материалдық тұрғыдан ресімделген бөлігі (карта, жинақ кітапшасы, жол чегі, электронды әмиян, т.б.). Банк өнімі қаржы нарығында сатуға арналған зат түрінде болады.

Жаңа банк өнімі қандай түрлерге бөлінеді?

Жаңа банк өнімі:

- жеке-дара;

- көпшілік қолды түрлерге бөлінеді.

Жеке-дара банк өнімі — жеке өнім. Зат ретінде оны басқа банк өнімдерінің арасында бөлектеп тұратын тек өзіне ғана тән сипатты ерекшеліктері болады. Мысалы, нақты асыл металдан шекілген белгілі бір салмағы бар нақты мәнет, нақты жылжымайтын мүлік, нақты эмитент-банкінің облигациясы, т.б. Оның сатып алушыларының айқын белгіленген шеңбері болады. Сондықтан ол нақты тұтынушыларға арналған есеппен шығарылады.

Көпшілік қолды банк өнімі — айқын жеке-дара сипаты жоқ өнім. Оның ерекше сипатты белгілері жоқ. Ол өнім түрлері немесе қаржы активі бойынша ғана ерекшеленеді, мысалы, банк депозиті, банк шоты, мемлекеттік ішкі немесе барлық түрдегі мунипицалдық қарыз облигациялары, т.б. Көпшілік қолды қаржы өнімі тұтынушылар мен инвесторлардың қалың қауымына арналған есеппен шығарылады.

Лимиттелген банк өнімінің қандай сипатты белгілері бар?

Ол көлемі немесе саны үлестемелетін өнім. Бұл көлем шығару кезінде белгіленеді. Көлем мөлшері көптеген факторлармен: акционерлік банкінің жарғылық капиталымен, тұтынушылардың сұранымымен, т.б. айқындалады. Лимиттелетін банк өнімдеріне акциялар, облигациялар, несие келісімдерінің түрлері, т.б. жатады. Ол нақты сатып алушыға арналған есеппен шығарылады.

Лимиттелмеген банк өнімінің қандай сипатты белгілері бар?

Лимиттелмеген банк өнімі – шығарылу көлемі (саны) ешқандай үлестемемен шектелмеген өнім. Ол ықтимал әлеуетті сатып алушыға арналған есеппен шығарылады. Лимиттелмеген банк өніміне: пластикалық есептесу және несиелік карталар, банк шоттары, т.б. жатады.

Жаңа банк өнімі қандай нысанда болады?

Жаңа банк өнімі:

- мүлік;

- мүліктік құқық нысанында болуы мүмкін.

Мүлік деген меншіктің материалдық объектісі, мысалы, ақша, алтынның өлшемді құймасы, мәнет, бағалы қағаздар, т.б.

Мүліктік құқықтың мәнісі белгілі бір мүлікті иелену, билеу, пайдалану құқығы дегенді білдіреді. Мүліктік құқық нысанындағы банк өніміне банк шотының шарты, несиелік келісімдер, т.б. сияқтылар жатады.

Банк операцияларына қандай операциялар жатады?

Банк операциясы дегеніміз банк капиталын басқару жөніндегі белгілі бір міндеттерді шешуге бағытталған әрекеттердің рәсімі. Банк операцияларына:

- ақшалай қаражат пен бағалы қағаздар қозғалысын бақылау мен есепке алу нысандары;

- қаржы көрсеткіштерін жоспарлау әдістері;

- әртүрлі қаржы жоспарларын жасау әдіснамасы;

- қаржы талдауының тәсілдері;

- банкіде қаржы жұмысын ұйымдастыру нысандары;

- капиталды интерактивтік және басқа ұқсас инвестициялау мен басқа да әрекеттер жатады.

Жаңа банк өнімінің өміршеңдік циклі неден көрініс табады?

Банк инновациясының өміршеңдік циклі – белгілі бір уақыт кезеңі, бұл кезең бойына банк өнімі немесе операция белсенді өміршеңдік күшке ие болады және банкіге өнімгер (өндіруші) және инновация сатушы ретінде белгілі бір пайда немесе басқадай нақты тиімділік әкеледі. Өміршеңдік циклі тұжырымдамасының инновациялар өндірісін жоспарлауда және банк аясындағы инновациялық үдерісті ұйымдастыруда зор маңызы бар. Оның мәні мынадан көрініс табады: банк инновациясының өміршеңдік циклінің тұжырымдамасы:

- шаруашылық қызметті қазіргі уақыт тұрғысынан да, оның даму келешегі тұрғысынан да талдауға банк басшысын және оның маркетингілік қызметін мәжбүр етеді;

- инновациялардың шығарылымын жоспарлау жөніндегі (идеяларды іздестіру, инновациялық үдерісті ұйымдастыру, банк инновациясын жасау, оны нарықта жылжыту және қайта тарату), сондай-ақ инновацияларды сатып алу жөніндегі (сұранымды зерттеу, банк маркетингі, бенгмаркетинг) жүйелі жұмыстың қажеттілігін негіздейді;

- инновацияны талдау және жоспарлау тетігінің негізі болып табылады.

Банк инновациясын жоспарлау үдерісін қандай нышандарға бөлуге болады?

Банк инновациясын жоспарлау жөніндегі барлық қызметті мыналарды қамтитын бірқатар нышандарға бөлуге болады:

- қаржы нарығын зерттеу;

- нарықтың осы активі бойынша банк инновациясы нарығын зерттеу;

- банк инновациясы өміршеңдігінің ұзақтығын зерттеу;

- банк инновациясын әзірлеу (яғни банк өнімін немесе жаңа операцияны жасау);

- баға саясаты;

- жарнама;

- банк инновациясын жылжыту жөніндегі шаралар;

- банк инновациясын сатуды (өткізуді) ұйымдастыру;

- банк инновациясын қайта тарату (диффузия).

Жаңа банк өнімінің өміршеңдік циклі қандай сатыларды қамтиды?

Жаңа банк өнімінің өміршеңдік циклі жеті сатыны қамтиды:

- жаңа банк өнімін әзірлеу;

- нарыққа шығу;

- нарықтың дамуы;

- нарықтың тұрақтануы;

- нарықтың өрлеуі;

- нарықтың азаюы;

- нарықтың құлдырауы.

Своп дегеніміз не?

Своп субъектілер арасында міндеттемелерді немесе активтерді айырбастау жөніндегі валюталық операция болып табылады.

Своп қандай түрлерге бөлінеді?

Своп:

- валюталық;

- пайыздық;

- валюталық-пайыздық;

- нөл купондық своп болып бөлінеді.

Валюталық своп валютаны сатып алу және сонымен бір мезгілде форвардтық сату (депорт) немесе валютаны сату және сонымен бір мезгілде форвардтық сатып алу (репорт) болып табылады.

Пайыздық своп – қарыз қаражаты бойынша пайыздық мөлшерлемелерді айырбастау.

Валюталық-пайыздық своп валютамен де, пайызбен де айырбастау болып табылады. Своптың бұл түрі бірнеше қатысушылар арасында жасасылуы мүмкін.

Нөлдік купонмен жасалатын своптың мәні мынада: купонсыз облигацияның эмитенті тіркелген кірісті бір мезгілде пайыздық своп және жыл сайынғы кері төлем жолымен өзгермелі пайыздық мөлшерлеме бойынша айырбастауы мүмкін.

НОУ шот дегеніміз не нәрсе?

НОУ шот депозиттік салым мен ағымдағы шоттың ұштастырылуы болып табылады. НОУ шоттың иесі 30 күн бұрын хабар алған кезде “өндіріп алу туралы айналыстағы бұйрықтар” деп жазуға және оларды есеп айырысу чектері ретінде төлемдер үшін пайдалануға құқылы болады. НОУ шот бойынша иесіне шот жабылғаннан кейін ғана қайтарылатын салымның міндетті ең аз қалдығы, сондай-ақ салымның қатаң мақсаты белгіленеді.

Своптарды жинақтау операциясы қандай шарттарды көздейді?

Своптарды жинақтау операциясы банкімен своп туралы шарт жасасуды және оны банк своп туралы шарттың екінші тарабын іздеп тапқанға дейін сақтандыруды (әдетте фьючерстермен) көздейді. Мысалы, банк инвестормен пайыздық мөлшерлемелерді айырбастау туралы шарт жасасады, сонымен бір мезгілде пайыздық мөлшерлеме шамасын сақтандырады.

Контокоррентті овердрафтымен ұштастыру операциясының мазмұны неде?

Бұл операцияның мазмұны ақшалай төлемдерді төлеу кезінде, әсіресе валюталық есеп айырысу кезінде оларды бірге пайдалануда. Ақшалай қаражат иеленушінің шотына жасасқан келісімшарт бойынша төлем мерзімінен бұрын түскен кезде ол конторренттік шотқа есептеледі. Егер төлем мерзімі ақшаның түсуінен бұрын басталған болса, онда инвестор банк овердрафтысын пайдаланады. Овердрафт бойынша несие және ол бойынша пайыздар банкіге ақшаның иеленуші шотына түсуі сәтінде қайтарылады.

Инновация дегеніміз не нәрсе?

Инновация сөзбе-сөз “новацияға (жаңа енгізілімге) жұмсалған инвестиция” дегенді білдіреді. Жаңа енгізілім бұрын болмаған қайсыбір жаңалық болып табылады. Азаматтық құқыққа сәйкес жаңа енгізілім тараптар жасасқан бір міндеттемені басқасымен ауыстыру туралы олардың келісімі дегенді білдіреді. Осындай ауыстырудың нәтижесі де жаңа енгізілім дегенді білдіреді.

Банк инновациясының мәні мен мазмұны неде?

Банк инновациясы – жаңа банк өнімі немесе операция (технология) нысанында іске асырылған банкінің инновациялық қызметінің ақырғы нәтижесі.

Банк өнімі деп нені айтамыз?

Банк өнімі деп банк көрсететін қызметтің материалдық тұрғыдан ресімделген бөлігі (карта, жинақ кітапшасы, жол чегі, электронды әмиян, т.б.). Банк өнімі қаржы нарығында сатуға арналған зат түрінде болады.

Жаңа банк өнімі қандай түрлерге бөлінеді?

Жаңа банк өнімі:

- жеке-дара;

- көпшілік қолды түрлерге бөлінеді.

Жеке-дара банк өнімі — жеке өнім. Зат ретінде оны басқа банк өнімдерінің арасында бөлектеп тұратын тек өзіне ғана тән сипатты ерекшеліктері болады. Мысалы, нақты асыл металдан шекілген белгілі бір салмағы бар нақты мәнет, нақты жылжымайтын мүлік, нақты эмитент-банкінің облигациясы, т.б. Оның сатып алушыларының айқын белгіленген шеңбері болады. Сондықтан ол нақты тұтынушыларға арналған есеппен шығарылады.

Көпшілік қолды банк өнімі — айқын жеке-дара сипаты жоқ өнім. Оның ерекше сипатты белгілері жоқ. Ол өнім түрлері немесе қаржы активі бойынша ғана ерекшеленеді, мысалы, банк депозиті, банк шоты, мемлекеттік ішкі немесе барлық түрдегі мунипицалдық қарыз облигациялары, т.б. Көпшілік қолды қаржы өнімі тұтынушылар мен инвесторлардың қалың қауымына арналған есеппен шығарылады.

Лимиттелген банк өнімінің қандай сипатты белгілері бар?

Ол көлемі немесе саны үлестемелетін өнім. Бұл көлем шығару кезінде белгіленеді. Көлем мөлшері көптеген факторлармен: акционерлік банкінің жарғылық капиталымен, тұтынушылардың сұранымымен, т.б. айқындалады. Лимиттелетін банк өнімдеріне акциялар, облигациялар, несие келісімдерінің түрлері, т.б. жатады. Ол нақты сатып алушыға арналған есеппен шығарылады.

Лимиттелмеген банк өнімінің қандай сипатты белгілері бар?

Лимиттелмеген банк өнімі – шығарылу көлемі (саны) ешқандай үлестемемен шектелмеген өнім. Ол ықтимал әлеуетті сатып алушыға арналған есеппен шығарылады. Лимиттелмеген банк өніміне: пластикалық есептесу және несиелік карталар, банк шоттары, т.б. жатады.

Жаңа банк өнімі қандай нысанда болады?

Жаңа банк өнімі:

- мүлік;

- мүліктік құқық нысанында болуы мүмкін.

Мүлік деген меншіктің материалдық объектісі, мысалы, ақша, алтынның өлшемді құймасы, мәнет, бағалы қағаздар, т.б.

Мүліктік құқықтың мәнісі белгілі бір мүлікті иелену, билеу, пайдалану құқығы дегенді білдіреді. Мүліктік құқық нысанындағы банк өніміне банк шотының шарты, несиелік келісімдер, т.б. сияқтылар жатады.

Банк операцияларына қандай операциялар жатады?

Банк операциясы дегеніміз банк капиталын басқару жөніндегі белгілі бір міндеттерді шешуге бағытталған әрекеттердің рәсімі. Банк операцияларына:

- ақшалай қаражат пен бағалы қағаздар қозғалысын бақылау мен есепке алу нысандары;

- қаржы көрсеткіштерін жоспарлау әдістері;

- әртүрлі қаржы жоспарларын жасау әдіснамасы;

- қаржы талдауының тәсілдері;

- банкіде қаржы жұмысын ұйымдастыру нысандары;

- капиталды интерактивтік және басқа ұқсас инвестициялау мен басқа да әрекеттер жатады.

Жаңа банк өнімінің өміршеңдік циклі неден көрініс табады?

Банк инновациясының өміршеңдік циклі – белгілі бір уақыт кезеңі, бұл кезең бойына банк өнімі немесе операция белсенді өміршеңдік күшке ие болады және банкіге өнімгер (өндіруші) және инновация сатушы ретінде белгілі бір пайда немесе басқадай нақты тиімділік әкеледі. Өміршеңдік циклі тұжырымдамасының инновациялар өндірісін жоспарлауда және банк аясындағы инновациялық үдерісті ұйымдастыруда зор маңызы бар. Оның мәні мынадан көрініс табады: банк инновациясының өміршеңдік циклінің тұжырымдамасы:

- шаруашылық қызметті қазіргі уақыт тұрғысынан да, оның даму келешегі тұрғысынан да талдауға банк басшысын және оның маркетингілік қызметін мәжбүр етеді;

- инновациялардың шығарылымын жоспарлау жөніндегі (идеяларды іздестіру, инновациялық үдерісті ұйымдастыру, банк инновациясын жасау, оны нарықта жылжыту және қайта тарату), сондай-ақ инновацияларды сатып алу жөніндегі (сұранымды зерттеу, банк маркетингі, бенгмаркетинг) жүйелі жұмыстың қажеттілігін негіздейді;

- инновацияны талдау және жоспарлау тетігінің негізі болып табылады.

Банк инновациясын жоспарлау үдерісін қандай нышандарға бөлуге болады?

Банк инновациясын жоспарлау жөніндегі барлық қызметті мыналарды қамтитын бірқатар нышандарға бөлуге болады:

- қаржы нарығын зерттеу;

- нарықтың осы активі бойынша банк инновациясы нарығын зерттеу;

- банк инновациясы өміршеңдігінің ұзақтығын зерттеу;

- банк инновациясын әзірлеу (яғни банк өнімін немесе жаңа операцияны жасау);

- баға саясаты;

- жарнама;

- банк инновациясын жылжыту жөніндегі шаралар;

- банк инновациясын сатуды (өткізуді) ұйымдастыру;

- банк инновациясын қайта тарату (диффузия).

Жаңа банк өнімінің өміршеңдік циклі қандай сатыларды қамтиды?

Жаңа банк өнімінің өміршеңдік циклі жеті сатыны қамтиды:

- жаңа банк өнімін әзірлеу;

- нарыққа шығу;

- нарықтың дамуы;

- нарықтың тұрақтануы;

- нарықтың өрлеуі;

- нарықтың азаюы;

- нарықтың құлдырауы.

Своп дегеніміз не?

Своп субъектілер арасында міндеттемелерді немесе активтерді айырбастау жөніндегі валюталық операция болып табылады.

Своп қандай түрлерге бөлінеді?

Своп:

- валюталық;

- пайыздық;

- валюталық-пайыздық;

- нөл купондық своп болып бөлінеді.

Валюталық своп валютаны сатып алу және сонымен бір мезгілде форвардтық сату (депорт) немесе валютаны сату және сонымен бір мезгілде форвардтық сатып алу (репорт) болып табылады.

Пайыздық своп – қарыз қаражаты бойынша пайыздық мөлшерлемелерді айырбастау.

Валюталық-пайыздық своп валютамен де, пайызбен де айырбастау болып табылады. Своптың бұл түрі бірнеше қатысушылар арасында жасасылуы мүмкін.

Нөлдік купонмен жасалатын своптың мәні мынада: купонсыз облигацияның эмитенті тіркелген кірісті бір мезгілде пайыздық своп және жыл сайынғы кері төлем жолымен өзгермелі пайыздық мөлшерлеме бойынша айырбастауы мүмкін.

НОУ шот дегеніміз не нәрсе?

НОУ шот депозиттік салым мен ағымдағы шоттың ұштастырылуы болып табылады. НОУ шоттың иесі 30 күн бұрын хабар алған кезде “өндіріп алу туралы айналыстағы бұйрықтар” деп жазуға және оларды есеп айырысу чектері ретінде төлемдер үшін пайдалануға құқылы болады. НОУ шот бойынша иесіне шот жабылғаннан кейін ғана қайтарылатын салымның міндетті ең аз қалдығы, сондай-ақ салымның қатаң мақсаты белгіленеді.

Своптарды жинақтау операциясы қандай шарттарды көздейді?

Своптарды жинақтау операциясы банкімен своп туралы шарт жасасуды және оны банк своп туралы шарттың екінші тарабын іздеп тапқанға дейін сақтандыруды (әдетте фьючерстермен) көздейді. Мысалы, банк инвестормен пайыздық мөлшерлемелерді айырбастау туралы шарт жасасады, сонымен бір мезгілде пайыздық мөлшерлеме шамасын сақтандырады.

Контокоррентті овердрафтымен ұштастыру операциясының мазмұны неде?

Бұл операцияның мазмұны ақшалай төлемдерді төлеу кезінде, әсіресе валюталық есеп айырысу кезінде оларды бірге пайдалануда. Ақшалай қаражат иеленушінің шотына жасасқан келісімшарт бойынша төлем мерзімінен бұрын түскен кезде ол конторренттік шотқа есептеледі. Егер төлем мерзімі ақшаның түсуінен бұрын басталған болса, онда инвестор банк овердрафтысын пайдаланады. Овердрафт бойынша несие және ол бойынша пайыздар банкіге ақшаның иеленуші шотына түсуі сәтінде қайтарылады.

Шоҥго имне старая лошадь;

шоҥго кугыза старик;

шоҥго кува старуха.

Шоҥго ӱдырамашлан шуко жап тиде кечым вучашыже логале. В. Иванов. Старой женщине пришлось долго ждать этот день.

Шоҥго ава корныш лектын эргым ужаташ. С. Вишневский. Старая мать вышла провожать сына в дорогу.

Шоҥго куэ старая берёза;

шоҥго тумо древний дуб.

Ший вӱргенчыкым упшалын, шоҥго курык-влак шогат. М. Казаков. Надев серебристую фату, стоят древние горы.

Шоҥго йӱк старческий голос.

Тудын куптыргыл пытыше шоҥго кидше изишак чытыра. «Ончыко» Его старые морщинистые руки немного дрожат.

(Элексей кугызан) шоҥго могыржат куштылеммыла веле коеш. Н. Лекайн. Кажется, будто стариковское тело дяди Элексея стало легче.

Изилан полшо, шоҥгым жапле, ӧрдыж корно деч тупынь савырне. М. Рыбаков. Младшим помогай, старых уважай, остерегайся неверного пути.

Шоҥго-влак ваш-ваш мутланен шинчат. В. Косоротов. Старики сидят, разговаривая между собой.

Идиоматические выражения: